Fazla mesai bordrolaştırılmasında imza inkarı, imzalı ve imzasız bordroların geçerliliği, bordro hileleri, bordroda fazla mesai yapıldığının belirtilmesi gibi konularla ilgili önemli yargı kararlarını sizler için derledik. Keyifli okumalar.
İmza İnkarı ve Fazla Mesai:
Çalışan bordrolar için imza inkarı öne sürmüşse, imza incelemesi yapılarak bordroda tahakkuk bulunan ve imza inkarı yapılmayan aylar dışlanmalı ancak imza inkarı yapılan aylar dışlanmadan işçi lehine fazla mesai hesaplaması yapılmalıdır.
- 9.HD. 2010/35285 E. 2011/49047 K. 21.12.2011.
İmza inkarı sonucu imzanın davacı işçiye ait olmadığı anlaşılan aylar ile hiç fazla mesai ödemesi görünmeyen aylara ilişkin fazla mesai hesaplaması yapılmalıdır.
- 9.HD. 2009/28940 E. 2011/47465 K. 07.12.2011.
- 9.HD. 2010/10625 E. 2011/42428 K. 02.11.2011.
Bordro imzalı ise imza inkar edilmedikçe fazla mesainin ödendiği varsayılır; banka kaydı aranmaz.
- 22.HD. 2017/30304 E. 2017/18731 K. 21.09.2017.
- 22.HD. 2015/16604 E. 2017/16302 K. 06.07.2017.
İmzalı-İmzasız Bordronun Fazla Mesai Bakımından Geçerliliği:
Bordro imzalı olsa da gerçek ücrete göre aradaki farkların fazla mesai hesabında dikkate alınması; bu ayların doğrudan dışlanması yerine, ödenen miktarların mashup edilmesinin ardından kalan tutarların çalışana lehine hesaplamaya eklenmesi (dosyadaki bilgi ve belgeler ile tanık beyanları dikkate alınarak) gerekir.
- 9.HD. 2015/22857 E. 2017/10357 K. 13.06.2017.
İmzalı bordroda yazılanın üzerinde fazla çalışma yapıldığı iddiası belgeyle (müfettiş raporu, puantaj kayıtları, iç yazışmalar, rapor defteri vb.) ispatlanmalıdır; kayıtla ispatlanması halinde işçi lehinde aradaki farka hükmedilir.
- 9.HD. 2010/5844 E. 2012/12961 K. 16.04.2012.
Davacı işçinin bordrolardaki tahakkuktan fazla çalışması tespit edildiği durumda; bordronun ihtirazi kayıtsız imzalanmış olması, belgelerle kanıtlanan (müfettiş raporu, puantaj kayıtları, iç yazışmalar, rapor defteri vb.) fazla çalışmaya hükmedilmesine engel değildir.
- 9.HD. 2008/11625 E. 2009/37010 K. 25.12.2009.
Davacı işçi bordroda görünen sürelerin üzerinde fazla çalışma yaptığını tanık beyanıyla değil ancak yazılı belgeyle ispatlayabilir.
- 9.HD. 2022/3115 E. 2022/3812 K. 21.03.2022.
Bordroyu ihtirazi kayıt koymadan imzalayan işçi, eşit değer belgelerle daha fazla çalıştığını kanıtlayamaması halinde bordroda gösterilen fazla çalışma süresini kabul etmiş sayılır.
- 9.HD. 2010/18174 E. 2012/25327 K. 02.07.2012.
Sadece tanık beyanlarına dayanılarak düzenlenen iş müfettişi raporu, ihtirazi kayıt konmadan imzalanan ücret bordrolarına eşdeğer bir yazılı belge kabul edilmediğinden, yazılı delil olarak değerlendirilmez.
- 9.HD. 2010/23016 E. 2012/19204 K. 04.06.2012.
- 7.HD. 2013/8789 E. 2013/8752 K. 13.05.2013.
Bordro imzalı ise ve ihtirazi kayıt yoksa, ayrıca aksi yazılı delille ispatlanmamışsa tahakkuk bulunan aylar fazla mesai hesaplamasında doğrudan dışlanmalıdır; mahsup yapılmaz.
- 9.HD. 2017/809 E. 2021/557 K. 13.01.2021.
Bordro imzalı ise ve ihtirazi kayıt yoksa, ancak aksi yazılı delille ispatlanmışsa (işyeri giriş-çıkış kayıtları gibi) fazla mesai hesaplamasında bu aylar dışlanmaz ve hesaplamaya dahil edilir.
- 22.HD. 2013/13442 E. 2014/23494 K. 10.09.2014.
Bordro imzalı ise ve ihtirazi kayıt yoksa, tahakkuk bulunan aylar fazla mesai hesaplamasında doğrudan dışlanmalıdır; mahsup yapılmaz.
- 9.HD. 2009/36069 E. 2011/36498 K. 10.10.2011.
- 9.HD. 2012/16349 E. 2012/20559 K. 12.06.2012.
- 9.HD. 2014/3612 E. 2015/16505 K. 06.05.2015.
- 22.HD. 2019/3667 E. 2019/11333 K. 22.05.2019.
- 22.HD. 2017/23047 E. 2019/13820 K. 24.06.2019.
(Yukarıda açıklanan son üç maddedeki kararlara ters olarak) Bordro imzalı ise ve ihtirazi kayıt olmasa da, tanık beyanları ve dosyadaki diğer bilgi-belgeler dikkate alındığında gerçek ücrete göre bordroda yazanla aradaki farkların hesaplanarak mahsup edilmesi ve dışlama yapılmaması gerekir.
- 9.HD. 2015/22857 E. 2017/10357 K. 13.06.2017.
Bordro imzasız ise, banka aracılığıyla yapılan ödemelerin bordrodaki tahakkuka uygun olması durumunda dışlama değil mahsup yoluna gidilmelidir. Yani mahkemece yapılacak iş; bordroların değerlendirilmesi, davalı işveren tarafından sunulan ücret bordrolarının imzasız olması nedeniyle banka hesap ekstrelerinin incelenmesi, bordrodaki fazla mesai ücreti tahakkuku dahil toplam tahakkuk bankaya ödenmiş ise bu bordrodaki fazla mesai tahakkukların fazla mesai ücreti alacağından mahsup edilerek sonuca göre bir karar verilmesidir.
- 9.HD. 2020/7960 E. 2021/481 K. 12.01.2021.
- 22.HD. 2015/6769 E. 2016/13568 K. 05.05.2016.
- 22.HD. 2017/ 40.536 E. 2020/ 8141 K. 30.06.2020.
- 9.HD. 2016/ 4671 E. 2019/ 14.510 K. 27.6.2019.
- 9.HD. 2016/11044 E. 2020/61 K. 13.01.2020.
- 22.HD. 2017/26874 E. 2017/18728 K. 21.09.2017.
Bir önceki maddede açıklanan kararlara ters olacak biçimde; imzasız bordrolarda tahakkuk bulunan aylar için ödemelerin banka kayıtlarıyla uyumlu olması halinde mahsup değil dışlanma yapılması yönündeki aşağıdaki kararlar terk edilmiştir.
- 9.HD. 2017/20516 E. 2017/7832 K. 04.05.2017.
Bir dönemde tahakkuk bulunması bütün çalışma süresine teşmil edilemez, diğer dönemlerde fazla mesainin ödendiğini ispata yeterli değildir.
- 9.HD. 2010/15416 E. 2012/20071 K. 11.06.2012.
Bordro imzalı dahi olsa, fazla mesai hanesinde sıfır yazması mesai yapılmadığının göstergesi değildir; bu dönemler tanıkla dahi ispatlanabilir.
- 9.HD. 2008/5640 E. 2009/18812 K. 03.07.2009.
- 22.HD. 2017/6715 E. 2020/9151 K. 08.07.2020.
- 9.HD. 2010/ 13.190 E. 2012/ 19.137 K. 31.05.2012.
Bordro imzalı dahi olsa, fazla mesai hanesi bulunmaması ve itiraz kayıt da konulmaması fazla çalışma yapılmadığı anlamına gelmez; tanıkla dahi ispat yapılabilir.
- 9.HD. 2011/6707 E. 2011/5950 K. 03.03.2011.
Bordro Hileleri ve Fazla Mesai:
Bordro hilesi söz konusu olduğu hallerde ilke olarak; bordrodaki fazla çalışma ücreti, hafta tatili ücreti, resmi tatil ücreti gibi tahakkuklar aslında bu çalışmaların karşılığı olan ücretler olmayıp işçinin temel ücretinin bir parçası kabul edildiğinden, anılan tahakkuk miktarları hiç dikkate alınmadan sonuca gidilir. Ancak işçinin böyle bir durum olmaksızın, sadece çalışma saati süresinin sabit olması ve gerçek ücretin bordroda görünen ücretten farklı olduğu hususlarını öne sürmesi, tek başına bir bordro hilesi olarak ele alınmaz.
Bu çerçevede ortada bir bordro hilesi bulunması halinde, bordrolar imzalı ise; “fazla mesai saati” ile “hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil gün sayısı” işçiyi bağlar. Ancak işçi, bordroda belirtilenden daha fazla süreler ile çalıştığı iddialarını yazılı bir delil ile ispat edebilir. Diğer taraftan, fazla çalışma yapıldığı yazılı kayıtlar ile ispat edilemez ise; bordrodaki “fazla çalışma saati”, “çalışılan hafta tatili gün sayısı” ile “çalışılan ulusal bayram ve genel tatil gün sayısıyla” bağlı kalınarak değerlendirme yapılır; yani, saat ve gün sayılarının doğruluğu kabul edilmesine rağmen hesaplanan tutarların doğru olmadığı ve tekrar hesaplanması gerektiği değerlendirilir.
İkinci olarak eğer ücret bordrosu imzasız ise; davacı işçi fazla mesai yaptığını tanık dahil olmak üzere her türlü delil ile ispatlayabilir.
- 9.HD. 2019/3225 E. 2021/2396 K. 26.01.2020.
Bordroda muhasebe hileleri ile ücretin çıplak olmasına rağmen fazla çalışma, genel tatil, hafta tatili de dahil edilerek ödendiği anlaşılmakla ücret çıplak kabul edilmelidir. Davalı işverenin, işçinin imzasını içermeyen ve her zaman düzenlenmesi mümkün olan bordrolarda, temel ücreti bölmek suretiyle diğer işçilik alacaklarının da ödendiğini gösterir şekilde bir uygulama geliştirdiği değerlendirilmiştir.
- 9.HD. 2017/19367 E. 2017/4863 K. 27.03.2017.
- 9.HD. 2016/29803 E. 2020/14940 K. 05.11.2020.
- 9.HD. 2016/ 23.429 E. 2020/ 8657 K. 22.9.2020.
Bordrolar imzalı olsa dahi, bordroda hile yapılarak fazla mesainin ücretin içinde gibi gösterildiği anlaşılırsa tahakkuklar dışlanamaz. Somut olayda, bazı ay bordrolarında sıfır mesai gösterilmesi ve diğer bazı aylarda ise farklı rakamlarla fazla mesai yapıldığı belirtilmesine rağmen aynı net ücret tahakkuk ettirilmiştir. Bilirkişi raporu, puantaj kayıtları ve davacı tanık beyanları ile bordroda gösterilen fazla mesai tahakkuklarının esasında temel ücrete dahil olduğu, bu bağlamda fazla mesai hesaplamalarının yapılması gerektiği değerlendirilmiştir.
- 22.HD. 2016/5197 E. 2019/3847 K. 20.02.2019.
Bordroda sabit saat veya oran üzerinden tahakkuk tek başına fazla mesaide hile olduğunu göstermez.
- 22.HD. 2017/33606 E. 2020/8133 K. 30.06.2020.
Fazla mesai için göstermelik düşük tahakkuk yapılan aylarda dışlama değil mahsup yapılmalıdır.
- 9.HD. 2012/10967 E. 2014/16050 K. 20.05.2014.
- 22.HD. 2016/26652 E. 2019/24208 K. 24.12.2019.
- 9.HD. 2015/23540 E. 2018/23768 K. 20.12.2018.
Fazla mesai için toplu ödeme varsa o ayların dışlanması değil mahsubu yoluna gidilmelidir.
- 9.HD. 2010/45170 E. 2013/5407 K. 12.02.2010.
Bordroda Fazla Çalışma Yapmadım Yazması (bu konuda farklı kararlar mevcut):
Bordroda “fazla mesai yapmadım, aylık istikakımı tam olarak aldım” yazsa da çalışırken alınan ibra niteliğindeki bu ifade geçerli değildir.
- 9.HD. 2007/29051 E. 2008/28165 K. 21.10.2008.
Bordrolarda fazla mesai hanesi bulunmaması ve fazla mesai yoktur yazması halinde ihtirazi kayıt koyulmasa da tanıkla ispatlanabilir.
- 9.HD. 2008/39758 E. 2010/35903 K. 03.12.2010.
Bordroda fazla mesai tahakkuku yokken, ayrı bir belgede o ay ücretlerinin alındığı ve işverenin ibra edildiği beyanı fazla çalışmanın ödendiğini göstermez.
- 9.HD. 2009/32080 E. 2012/11118 K. 03.04.2012.
Bordroda “fazla mesai yapmadım, aylık istihkakımı tam olarak” aldım yazsa da çalışırken alınan bu ifade geçerli değildir. Sıfır görünüyorsa fazla çalışma yaptığı tanıklarla ispatlanabilir.
- 9.HD. 2007/29051 E. 2008/28165 K. 21.10.2008.
Bordroda “fazla mesai yapmadım” yazması halinde o aylarda fazla çalışma yapılmadığı kabul edilmelidir (farklı).
- 22.HD. 2017/30059 E. 2020/6631 K. 15.06.2020.
- 22.HD. 2010/34931 E. 2016/11695 K. 20.4.2016.
- 22.HD. 2017/23154 E. 2019/14765 K. 02.07.2019.
- 22.HD. 2016/16801 E. 2019/14880 K. 03.07.2019.
Kaynaklar:
- www.yargitay.gov.tr
- BETİN, Selma; OCAK, Uğur. “İşçilik Alacakları”, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
Önemli Not: kanunlargibi.com’daki tüm yazılı, işitsel ve görsel içeriklerin ilgili yasalar kapsamında her türlü hakkı saklıdır; izinsiz kullanılamaz ve çoğaltılamaz. Akademik çalışma ve bilgilendirme amacıyla referans veya bağlantı verilmek suretiyle kullanılabilir.
