Hangi çalışmalar gece çalışması kapsamına girer? Kanuna göre bir vardiya en fazla kaç saat olabilir? Çocuk ve genç çalışanlar gece çalışması yapabilir mi? Gece çalışacaklar için sağlık raporu zorunlu mudur? Bu ve benzeri tüm soruların cevaplarını sizler için derledik, keyifli okumalar.
Çalışma hayatında, “gece” en geç saat 20.00’de başlayarak en erken saat 06.00’ya kadar geçen ve her halde en fazla 11 saat süren dönemdir.
Çalışmanın belirli bir bölümünün gece sayılan döneme, belirli bir bölümünün gündüz sayılan döneme denk gelmesi halinde; çalışma süresinin yarısından çoğu, hangi gün dönemine denk geliyorsa o döneme ait hükümlerin uygulanması gerekmektedir.
Örneğin; Çalışma saatleri 17:00-24:00 olan bir işyerindeki çalışma gece çalışması sayılır. 16:00-23:00 olan bir işyerindeki çalışma ise gündüz çalışması sayılır. Çalışma saatleri, 16:00-24:00 olan bir işyerinde ise ara dinlenme; 20:00’den önce veriliyorsa gece çalışması, 20:00’den sonra veriliyorsa gündüz çalışması sayılır. (4857 sayılı İş Kanunu 69’uncu madde).
İşçilerin gece çalışmaları 7,5 saati geçemez. Ancak; turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.
Yine, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41’inci maddesine dayanılarak çıkarılan “İş Kanunu’na İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği”nin 7’nci maddesinde, İş Kanunu’nun 69’uncu maddesine göre gece sayılan gün döneminde yürütülen işlerde fazla çalışmanın yaptırılamayacağı hüküm altına alınmıştır.
Fazla mesai ile ilgili diğer detaylar için “Fazla Mesai Göz Çıkarmaz: İş Yasalarında Fazla Mesai” yazımızı inceleyebilirsiniz. Ayrıca, fazla mesai ile ilgili yargı kararları için de “Yargı Dağıtılıyor: Fazla Mesai” bölümümüze göz atabilirsiniz.
İşyerinde 7,5 saati aşan gece çalışması yaptırılmışsa veya turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayı alınmadan gece çalışması yaptırılmışsa, işçinin haftalık toplam çalışma süresi 45 saati aşmasa dahi, 7,5 saati aşan süreler fazla çalışma olarak kabul edilerek % 50 fazlasıyla ücret ödemesi yapılmalıdır.
Zira Yargıtay ilgili kararında (Yargıtay 7. Hukuk Dairesi. Esas No. 2013/14932, Karar No. 2014/519, Tarihi: 16.01.2014), “İşçilerin gece çalışmaları günde 7,5 saati geçemez. Bu durum günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın sınırını oluşturur. Gece çalışmaları yönünden, haftalık 45 olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa da günde 7,5 saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmelidir. Dairemizin kararları da bu yöndedir” şeklinde hüküm kurmaktadır.
Örneğin: Bir işçi haftanın 5 günü 20.00-06.00 saatleri arasında günlük 1 saat ara dinlenmesi (günlük filli çalışma süresi 9 saat olur) ile çalıştığını farz edersek, işçinin haftalık çalışma süresi her ne kadar toplamda 45 saat (5 gün x 9 saat) olmakta ve bu nedenle fazla çalışma ücretine hak kazanamıyor şeklinde gözükmekte ise de; yerleşik Yargıtay kararları uyarınca, gece çalışma süresinin 7,5 saati aşması sebebiyle işçinin günlük 1,5 saatten haftada toplam 7,5 saat (5 gün x 1,5 saat) fazla çalışma yaptığı kabul edilir.
Bu nedenle, haftalık 45 saati aşmayan çalışmalarda gereksiz yere fazla çalışma ücreti ile karşı karşıya kalmamak adına, gece çalışma süresinin 7,5 saati aşmamasına özen gösterilmesi gerekmektedir.
Fazla mesai ile ilgili diğer detaylar için “Fazla Mesai Göz Çıkarmaz: İş Yasalarında Fazla Mesai” yazımızı inceleyebilirsiniz. Ayrıca, fazla mesai ile ilgili yargı kararları için de “Yargı Dağıtılıyor: Fazla Mesai” bölümümüze göz atabilirsiniz.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 69’uncu maddesi ve 76’ncı maddeye dayanılarak çıkarılan Yönetmelik gereğince;
– Postası değiştirilecek işçinin kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılmaması,
– İşçilere haftanın bir günü kesintisiz 24 saat hafta tatilinin verilmesi,
– Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde posta sayısının 24 saatlik süre içinde en az 3 işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenlemesi,
– Vardiyaların da en geç 2 haftada bir değiştirilmesi, işçilerin gece postalarında 7,5 saatten çok çalıştırılmamaları gerekmektedir.
Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü işyerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde düzenleme 24 saatte iki posta olacak şekilde yapılabilir. Yine turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü işyerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde kadın çalışanın yazılı onayının alınması şartıyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.
Gece çalıştırılacak işçiler için sağlık durumlarının gece çalışmasına uygun olduğuna dair raporlar alınması ve en geç 2 yılda bir bu muayenelerin tekrarlanması gerekmektedir.
Kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar.
Yeni doğum yapmış çalışanın, doğumu izleyen 1 yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır.
Emziren kadın için bu süre, durumun anne veya çocuk için gerekli olduğunun işyeri hekimi raporu ile tespitinin ardından 6 ay daha uzatılabilir.
Kadın ebeveynlerin çalışma hayatındaki hakları için “Biz Bir Aileyiz: Çalışma Hayatında Ebeveynler (Kadın Çalışanlar)” yazımızı inceleyebilir, “Ebeveynlerin İzin & Ödeme Hakları” özet tablomuza göz atabilirsiniz.
18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılmaları yasaktır.
Çocuk ve genç çalışanların çalışma hayatındaki hakları için “Her Çalışan Özeldir: İş Yasalarında Özellikli Çalışanlar (Çocuk ve Genç Çalışanlar)” yazımızı inceleyebilirsiniz.
Önemli Not: kanunlargibi.com’daki tüm yazılı, işitsel ve görsel içeriklerin ilgili yasalar kapsamında her türlü hakkı saklıdır; izinsiz kullanılamaz ve çoğaltılamaz. Akademik çalışma ve bilgilendirme amacıyla referans veya bağlantı verilmek suretiyle kullanılabilir.