Bankacılar, bekçiler, eczacılar, gazeteciler, güvenlik görevlileri, home office çalışanları, kapıcılar, madenciler, müdürler ve üst düzey yöneticiler, otel çalışanları, öğretmenler, pazarlama elemanları ve satış temsilcileri, sendika yöneticileri, radyologlar, servis şoförleri, tır ve kamyon şoförleri, otobüs şoförleri, tıbbi mümessiller gibi meslek gruplarının fazla mesai düzenlemelerine ilişkin Yargıtay’ın vermiş olduğu bazı önemli kararları sizler için derledik. Keyifli okumalar.
BANKACILAR:
Bankanın bilgisayar kayıtlarında giriş çıkış saatleri bulunmakla inceleme yapılmalıdır.
- 22.HD. 2013/1867 E. 2014/623 K. 22.01.2014.
- 22.HD. 2013/6877 E. 2014/4873 K. 06.03.2014.
Somut olayda, banka güvenliğinin yaptığı banka açılış kapanış işlem saatlerinin davacı olan müşteri ilişkileri yönetmeninin görevi ile bağlantısı yoktur.
- 22.HD. 2012/16687 E. 2013/5343 K. 14.03.2013.
Fazla mesai tespitinde bankanın açılış kapanış saatleri, talimatlar, emniyet kayıtları araştırılmalıdır.
- 9.HD. 2010/5739 E. 2012/12529 K. 12.04.2012.
- 9.HD. 2021/838 E. 2021/4863 K. 24.02.2021.
- 9.HD. 2009/42559 E. 2010/33595 K. 11.11.2010.
Cumartesi çalışılması halinde emniyete bildirim yapılması gerektiğinden fazla mesai ile ilgili emniyet müdürlüğünden araştırılmalıdır.
- 7.HD. 2013/12433 E. 2013/21378 K. 09.12.2003.
BEKÇİLER:
Aynı zamanda çalıştığı yerdeki evde kalmakla normal yaşamıyla mesaisi iç içe girdiğinden fazla çalışma yoktur.
- 9.HD. 2017/5751 E. 2017/14422 K. 28.09.2017.
- 7.HD. 2013/14950 E. 2013/21439 K. 10.13.2013.
- 22.HD. 2012/9154 E. 2012/28129 K. 13.12.2012.
Bekçilik dışında yapılan işler nedeniyle fazla çalışma değerlendirilmelidir.
- 7.HD. 2013/4085 E. 2003/10972 K. 11.06.2013.
24 saat çalışma 24 saat dinlenme şeklindeki bir çalışma düzeninde, bekçinin 24 saatlik dilim içerisinde en fazla 14 saat çalışabileceği değerlendirilerek, çalışılan günler için 11 saatin üstündeki 3 saatin fazla mesaiye dahil edilmesi gerektiğine karar verilmiştir.
- 22.HD. 2012/15868 E. 2013/5250 K. 14.03.2013.
ECZANELER:
Fazla mesai tespitinde, eczanelerin sağlık müdürlüğünden açılış kapanış ve nöbetçi olduğu tarihler araştırılmalıdır.
- 9.HD. 2010/21036 E. 2012/31214 K. 24.09.2012.
- 9.HD. 2010/4690 E. 2012/11237 K. 03.04.2012.
Eczacılar Odası yazısında eczanelerin çalışma saatleri belirtildiğinden, fazla mesai tespitinde tanık beyanlarının bu cevapla birlikte değerlendirilmesi gerekir.
- 9.HD. 2010/3055 E. 2012/10026 K. 26.03.2012.
Nöbet günlerinde fazla çalışma vardır. Ancak, hafta tatili ve hafta içi fazla çalışmalar hesaplama açısından ayrı ele alınmalıdır. Bunun yanında, yaz ve kış saati uygulamalarının geçerli olduğu zamanlardaki fazla çalışmalar, yine bu uygulamalar dikkate alınarak hesaplanmalıdır. Diğer taraftan, Cumartesi ve Pazar günlerinde yapılan fazla çalışmalar aynı kabul edilemez, eczanenin Cumartesi 13.00’a kadar çalışmış olması halinde bugünün tamamında nöbet tutulduğu kabul edilmemelidir (kanunlargibi.com notu: Cumartesi gününün resmi hafta tatili kabul edilmemesinden dolayı; konu ile ilgili detaylı bilgi için ilgili yazımıza tıklayınız).
- 9.HD. 2011/47330 E. 2013/34166 K. 19.12.2013.
GAZETECİLER-MEDYA ÇALIŞANLARI:
(kanunlargibi.com notu: Gazetecilerin hafta tatili çalışmaları da dahil yaptıkları fazla mesailer için hak ettikleri ücretin gecikmesi halinde ödemenin %5 faiziyle yapılacağına dair yasa hükmü, 2019 yılında Anayasa Mahkemesi tarafından aşağıdaki karar ile iptal edilmiştir. Konuyla ilgili detay için burayı tıklayınız).
- Anayasa Mahkemesi’nin 19/09/2019 tarihli ve 2019/48 esas, 2019/74 sayılı kararı.
Haftalık 48 saat üzeri çalışmalar fazla mesai niteliğindedir.
- 7.HD. 2013/2208 E. 2013/7634 K. 25.04.2013.
- 9.HD. 2011/10238 E. 2013/14016 K. 09.05.2013.
Basın çalışanları için fazla mesainin sözleşme ücretine dahil olması durumunda, mevzuat yönünden senelik 270 saatlik üst sınır bulunmamaktadır. Diğer yandan, 5953 sayılı Kanun’un ek 1’inci maddesine göre, günlük iş süresi 8 saat olup fazla mesai ise günlük 3 saati geçemez. Bu bağlamda, fazla mesainin aylık ücrete dahil olmasına dair iş sözleşmesinde bir hüküm varsa günlük 3 saatlik çalışmanın ücrete dahil edileceği, daha fazla yapılan çalışmalar var ise bunların fazla mesai ücretinin ayrıca ödenmesi gerektiği değerlendirilmektedir.
- 9.HD. 2017/8286 E. 2018/13973 K. 26.06.2018.
Haftalık 48 saati geçmese de günlük 8 saati geçen çalışma fazla sürelerle çalışma niteliğindedir.
- 9.HD. 2012/15955 E. 2012/19154 K. 31.05.2012.
- 9.HD. 2011/39123 E. 2013/17040 K. 04.06.2013.
- 9.HD. 2011/18481 E. 2011/15689 K. 30.05.2011.
GÜVENLİK GÖREVLİLERİ:
Güvenlikçinin 24 saat çalışıp 48 saat dinlenme şeklinde bir çalışma düzeni bulunması halinde, 24 saatlik aralıksız çalışmasında günlük çalışma süresi 20 saati geçmemelidir (kanunlargibi.com notu: Yargıtay’ın farklı kararlarına rağmen, konuyla ilgili olarak güncel olarak uygulaması şu yöndedir: 24 saatlik aralıksız çalışmalarda işçinin uyku imkanı yok ise 20 saat çalışmanın, uyku imkanı var ise 14 saat çalışmanın yapıldığı değerlendirilir. İlgili Yargıtay kararları için yazımıza tıklayınız).
- 7.HD. 2014/9562 E. 2014/17799 K. 22.09.2014.
(Yukarıdaki karara ters yönde olarak) 24 saat çalışmalarda günlük çalışma süresi 14 saati geçmemelidir (kanunlargibi.com notu: Yargıtay’ın farklı kararlarına rağmen, konuyla ilgili olarak güncel olarak uygulaması şu yöndedir: 24 saatlik aralıksız çalışmalarda işçinin uyku imkanı yok ise 20 saat çalışmanın, uyku imkanı var ise 14 saat çalışmanın yapıldığı değerlendirilir. İlgili Yargıtay kararları için yazımıza tıklayınız).
- 9.HD. 2012/3841 E. 2012/39.346 K. 26.11.2012.
Fazla çalışma süresinden yapılan ara dinlenmeleri düşülmelidir; hiç ara dinlenme indirilmemesi hatalıdır.
- 9.HD. 2006/15552 E. 2006/34955 K. 27.12.2006.
Gece çalışması 7,5 saati geçemez; 7,5 saati aşan süreler her halde fazla çalışma kabul edilmelidir.
- 9.HD. 2009/35621 E. 2012/3476 K. 13.02.2012.
HOME OFFICE ÇALIŞANLAR:
İşçinin home office sistemi ile çalıştığı ve çalışma saatlerini kendisinin belirlediği anlaşıldığından, fazla mesai ve genel tatil alacağı talebinin reddi gerekir.
- 9.HD. 2009/33364 E. 2011/46748 K. 01.12.2011.
- 9.HD. 2013/10874 E. 2015/6979 K. 17.02.2015.
- 9.HD. 2010/12055 E. 2012/18365 K. 24.05.2012.
KAPICI-KALORİFERCİ:
Davacı işçinin yaptığı işin niteliği, günün değişik saatlerine yayılarak yapılmasının mümkün oluşu, işçinin konutunun da işyeri olan apartman içinde bulunması dikkate alınarak; hafta tatili ve ulusal bayram tatili çalışmalarının sadece kömürlü kalorifer yakılan kış aylarında gerçekleşebileceği değerlendirilmelidir.
- 9.HD. 2006/14058 E. 2006/32812 K. 13.12.2006.
Mahkemece kalorifer yıkılmayan yaz aylarının dışlanması suretiyle geri kalan çalışma zamanları için yukarıda belirtilen ilkeler ışığında fazla çalışma ve hafta tatil ücreti hesaplanması gerekir.
- 9.HD. 2009/32808 E. 2011/50079 K. 18.12.2011.
Doğalgazla ısınan binada fazla çalışmayı gerektiren iş olmadığı değerlendirilmiştir.
- 9.HD. 2009/35584 E. 2012/9922 K. 26.03.2012.
- 22.HD. 2015/25376 E. 2018/3865 K. 19.02.2018.
İddia ile ilgili imzalı çizelge ve görev listeleri bulunması halinde bunlarda belirtilen fazla mesai kayıtlarının kabulü gerekir.
- 9.HD. 2017/8525 E. 2018/15721 K. 13.09.2018.
Tarafların genel olarak sunduğu yaz dönemi çalışma çizelgesi dikkate alınmalı, kış dönemi için apartmanın kaloriferli olup olmadığı belirlenerek buna göre değerlendirme yapılmalıdır.
- 9.HD. 2010/17719 E. 2012/25321 K. 02.07.2012.
Tek taraflı çalışma çizelgesi yazılı belge niteliğinde değildir.
- 9.HD. 2011/19190 E. 2013/18840 K. 18.06.2013.
Apartman görevlisinin görev yaptığı yerde oturması sebebiyle yaşama ile görev süresi iç içe geçmiştir; ayrıca ara dinlenme süresi de fazladır. Bu durumda, fazla mesai yapıldığının yeterli ve inandırıcı delillerle ve her işe göre ayrıca belirlenmesi gerekir.
- 9.HD. 2009/11569 E. 2010/2892 K. 08.02.2010.
- 22.HD. 2017/7537 E. 2017/9266 K. 24.04.2017.
- 22.HD. 2017/6054 E. 2017/8275 K. 13.04.2017.
- 22.HD. 2017/6603 E. 2017/8511 K. 17.04.2017.
Kapıcı başkalarının özel işlerine de gittiğinden çalışma süresine göre hesaplama yapılması ve fazla mesai talebinin reddi gerekir; kısmi süreli çalışma vardır.
- 9.HD. 2010/27901 E. 2011/23268 K. 11.7.2011.
- 9.HD. 2006/11219 E. 2006/31047 K. 27.11.2006.
80 daireli bir binada apartman görevlisinin mesai düzeninde çalıştığı ve iş itibari ile kendi saatlerini belirleyebilecek konumda olmadığı; bu çerçevede fazla mesai alacağını hak edeceği değerlendirmelidir.
- 9.HD. 2012/8900 E. 2014/4872 K. 24.05.2012.
Kapıcılık görevinin kısmi süreli olup olmadığı araştırılmalıdır.
- 9.HD. 2010/7064 E. 2012/28522 K. 11.09.2012.
- 9.HD. 2009/13061 E. 2011/12530 K. 28.04.2011.
- 9.HD. 2009/10407 E. 2011/11269 K. 14.04.2011.
Fazla mesai ve işçilik alacaklarının tahsilinde kat malikleri eşit olarak sorumludur.
- 9.HD. 2009/15081 E. 2011/22352 K. 06.7.2011.
- 9.HD. 2009/29274 E. 2011/43885 K. 17.11.2011.
Kat maliki işveren olduğundan tanık olarak dinlenemez.
- 9.HD. 2016/6724 E. 2019/16332 K. 23.9.2019.
Binalara kaç saat hizmet verilebileceği gerekirse keşif yapılarak araştırılmalıdır.
- 9.HD. 2015/13407 E. 2017/16663 K. 25.10.2017.
- 22.HD. 2017/22081 E. 2019/10658 K. 15.05.2019.
MADENCİLER:
(kanunlargibi.com notu: İş Kanunu 41’inci maddesinde yapılan değişikliklere göre; maden işçisi açısından fazla çalışma haftalık 37,5 saat olabilecek ve 1 saate düşen ücretin %100 fazlası ile alacak hesaplaması yapılacaktır. Bu bağlamda Kanunla 37,5 saat sınırı getirilmekle, özel düzenleme gereği 45 saate kadar olan kısım da “fazla çalışma” olup “fazla süreli çalışma” niteliğinde değildir).
- 4857 S.K. Madde 41 – Ek Fıkralar 9 ve 10: 10.09.2014-6552/4.
Madenciler açısından yer altına iniş çıkış süreleri 7,5 saatin dışında ise fazla çalışmadan sayılır.
- 9.HD. 2010/26786 E. 2010/34406 K. 23.11.2010.
MÜDÜRLER-ÜST DÜZEY YÖNETİCİLER:
İşyerinde üst düzey yönetici konumunda çalışan işçi, görev ve sorumluluklarının gerektirdiği ücretinin ödenmesi durumunda, ayrıca fazla mesai ücretine hak kazanamaz. Bununla birlikte, üst düzey yönetici konumunda olan işçiye aynı yerde görev ve talimat veren başka bir yönetici var ise işçinin çalışma gün ve saatlerini kendisinin belirlemesi söz konusu olmayacağından, kanunda öngörülen çalışma saatlerini aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti talep hakkı doğar. Bu bağlamda, yönetici olarak çalışan işçiye başkaca bir amir, şirketin yöneticisi, yönetim kurulu üyesi vb. tarafından fazla çalışma yapması yönünde bir talimat verilip verilmediğini araştırılması gerekir.
- 22.HD. 2017/24386 E. 2019/17682 K. 30.9.2019.
Bölge yöneticisi olsa da emir ve talimat verilip verilmediği araştırılmalıdır.
- 9.HD. 2014/37573 E. 2015/1442 K. 20.01.2015.
Bölge müdürü üst düzey yöneticidir; fazla çalışma alamaz.
- 9.HD. 2011/18541 E. 2012/6631 K. 01.03.2012.
Bölge müdürü üst düzey yöneticidir; ancak organizasyon şeması incelenmelidir.
- 22.HD. 2013/3294 E. 2014/1767 K. 10.02.2014.
Fabrika müdürü konumu itibari ile günlük mesaisinin kendisi belirleyebilecek durumda olduğundan fazla çalışma ücretine hak kazanamaz.
- 9.HD. 2011/14713 E. 2013/16186 K. 28.05.2013.
Fabrika müdürü kendisine talimat verildiğini ispatlamazsa konumu itibarıyla günlük mesaisini kendisi belirleyebilecek durumda olduğundan fazla çalışma ücretine hak kazanamaz.
- 22.HD. 2013/2273 E. 2014/5963 K. 14.03.2014.
Finansal analiz müdürü emir ve talimat veren kimse olmadığından üst düzey yöneticidir; fazla çalışma alamaz.
- 22.HD. 2012/30281 E. 2013/2660 K. 29.11.2021.
Banka müdürü günlük mesaisini kendisi belirleyebileceğinden fazla çalışma ücretini hak kazanamaz.
- 9.HD. 2021/11762 E. 2021/15902 K. 29.11.2020.
Otel müdürü üst düzey yöneticidir; fazla mesai alamaz.
- 9.HD. 2009/48672 E. 2012/7657 K. 07.03.2012.
Mağaza müdürü mesaisini kendi belirliyorsa üst düzey yöneticidir, belirlemiyorsa ve amirlere bağlıysa üst düzey yönetici sayılmaz.
- 9.HD. 2009/34737 E. 2012/1270 K. 23.01.2012.
- 9.HD. 2017/17246 E. 2020/12280 K. 19.10.2020.
Şantiye şefi çalışma saatlerini kendisi belirlediğinden fazla çalışma ücreti kazanamaz.
- 9.HD. 2020/32 E. 2020/2212 K. 13.02.2020.
Genel koordinatöre talimat veren kişi bulunmadığından üst düzey yöneticidir.
- 22.HD. 2012/ 15189 E. 2013/4742 K. 07.03.2013.
Üst düzey yönetici fazla çalışma alamasa da hafta ve genel tatili çalışması alacağı alabilir.
- 9.HD. 2010/11386 E. 2012/20330 K. 11.06.2012.
- 22.HD. 2017/4304 E. 2017/6497 K. 13.04.2017.
Davacı işçinin genel müdür tarafından çalışma saatleri belirlendiğinden, üst düzey yönetici olarak kabul edilmez ve fazla mesai ücretine hak kazanabilir.
- 9.HD. 2008/25387 E. 2010/12420 K. 06.05.2010.
Sözleşmede fazla mesainin ücrete dahil olduğu yazılmakla üst düzey yönetici de olsa çalışan fazla çalışma alacağına hak kazanır.
- 9.HD. 2014/35695 E. 2016/8490 K. 05.04.2016.
- 9.HD. 2016/2364 E. 2019/11702 K. 21.05.2019.
Mağaza müdürü üst düzey yönetici olsa da davalı işveren fazla çalışmanın ödendiğini savunduğunda ortada fazla çalışma bulunup bulunmadığı araştırılmalıdır. Fazla çalışma alacağı talebinin reddi doğru değildir.
- 9.HD. 2009/45848 E. 2012/7595 K. 07.03.2012.
İşveren, bir yandan davacı işçinin üst düzey yönetici olduğunu savunup, diğer yandan da fazla mesainin ödendiğini savunmakla çelişmektedir.
- 9.HD. 2018/1949 E. 2020/2950 K. 25.02.2020.
Muhasebe sorumlusu ve müfettiş üst düzey yönetici konumunda değildir, fazla mesaiyi hak ederler.
- 9.HD. 2009/38954 E. 2011/49665 K. 26.12.2011.
- 9.HD. 2008/39730 E. 2009/18808 K. 03.07.2009.
OTEL ÇALIŞANLARI:
Türk gecesinde fazla çalışma yapıldığı anlaşılmakla kaç kere yapıldığı araştırılmalıdır.
- 22.HD. 2013/9159 E. 2014/ 0576 K. 30.04.2014.
Yoğun sezon dönemi araştırılmalıdır.
- 9.HD. 2012/15360 E. 2014/18884 K. 11.06.2014.
Sezon dönemi dışında, mevsimlik işçiler haricindeki çalışanların da fazla çalışması olmayacağı değerlendirilmelidir.
- 9.HD. 2012/8783 E. 2014/11764 K. 08.04.2014.
ÖĞRETMENLER DERS KARŞILIĞI:
Ek ders iddiası sadece tanıkla ispatlanamaz, yazılı delil gereklidir.
- 9.HD. 2010/42521 E. 2013/5273 K. 12.02.2013.
Ders, ek ders, gözetmenlik ve etütler tespit edilerek fazla mesai belirlenir.
- 22.HD. 2017/16953 E. 2020/9017 K. 08.07.2020.
Öğretmenin öğretmenliğinin yanı sıra idari görevi de varsa, fazla mesai tespitinde haftalık 45 saat aşan çalışmalar alınmalıdır. Ancak çalışan sadece öğretmenlik görevini ifa ediyorsa, fazla mesai ücreti talebinin ek ders ücreti olarak yorumlanması ve sözleşmede belirtilen ve aylık ücretini karşılayan ders saatinden fazla derse girip girmediğini tespiti ile hesaplamanın fazladan girilen ders saatine göre yapılması gerekir.
- 9.HD. 2016/27779 E. 2019/8850 K. 16.04.2019.
Öğretmenler 5580 sayılı kanun gereği ders saatine göre çalışır; fazla mesai hesabında haftalık 45 saat değil ek ders süresine göre hesaplama yapılmalıdır.
- 9.HD. 2016/29870 E. 2019/13652 K. 18.06.2019.
- 9.HD. 2017/5729 E. 2018/7163 K. 02.04.2018.
Öğretmen sözleşmede belirlenen saatin üzerinde derse girmişse fazla mesai alacağı talebinin kabulü, okulda derse girmeden beklemişse reddi gerekir.
- 9.HD. 2008/10828 E. 2009/37416 K. 25.12.2009.
PAZARLAMA ELEMANLARI-SATIŞ TEMSİLCİLERİ:
Satış temsilcisi ister gezerek, isterse işyerinde çalışsın mesaisi arttıkça prim alacağı artacağından, bir anlamda yüzde usulüyle çalışması söz konusu olduğundan fazla çalışma ücretinin yüzde usulünde olduğu gibi sadece zamlı kısmının %50 üzerinden hesaplanması gerekir (kanunlarigibi.com notu: Daha anlaşılabilir olması ve karışıklığa yol açmaması bakımından şöyle ifade edebiliriz; çalışan ücretini sadece satışa bağlı primden elde ettiğinden, fazla mesai hesaplamasında bu prim tutarı normalde olduğu gibi %150 üzerinden değil %50 üzerinden bir katsayı ile çarpılır. Eğer prim harici sabit bir ücret getirisi de mevcut ise bu defa, sabit ücret kısmı yine %150 katsayısı ile çarpılırken satışa bağlı prim tutarı %50 ile çarpılarak hesaplama yapılır. Prim usulü çalışanları fazla mesai hesaplamaları hakkında daha detaylı bilgi için ilgili yazımıza tıklayabilirsiniz).
- 9.HD. 2015/18060 E. 2017/22007 K. 21.12.2017.
- 9.HD. 2017/4939 E. 2017/9001 K. 25.05.2017.
Satış elemanı mesaisini kendisi belirliyorsa fazla mesai alacağı talebinin reddi gerekir; saatleri kendisi belirlemiyorsa fazla çalışma vardır ve %50 katsayı ile hesaplama yapılmalıdır.
- 9.HD. 2009/24994 E. 2011/39196 K. 24.10.2011.
- 9.HD. 2015/18444 E. 2017/21902 K. 20.12.2017.
PROFESYONEL SENDİKA YÖNETİCİSİ:
Profesyonel sendika yöneticisi ile sendika arasında vekâlet ilişkisi olup, bu ilişki 4857 sayılı İş Kanunu kapsamı dışında kalmaktadır. Ayrıca, ücret vekâlet sözleşmesinin zorunlu unsuru değildir. Bu bağlamda profesyonel sendika yöneticisi fazla çalışma ücreti alacağı talep edemez.
- 22.HD. 2017/24357 E. 2020/265 K. 14.01.2020.
RADYOLOGLAR:
(kanunlarigibi.com notu: 3153 sayılı Kanun’a 5947 sayılı Kanun’la 30.01.2010 tarihinde yapılan değişiklikle getirilen Ek 1’inci maddede “yoğunlaştırıcı radyasyonla teşhis, tedavi veya araştırmanın yapıldığı yerler ile bu iş veya işlemlerde çalışan personelin haftalık çalışma süresi 35 saattir” hükmü düzenlenmiştir. Diğer yandan, “Radyoloji, Radyom ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkında Nizamname” adlı yönetmelik 21’inci maddesinde “röntgen ve radyom ile daimi olarak günde 5 saatten fazla çalışılamaz. Röntgen muayenehanelerinde Pazar’dan ayrı olarak bir gün daha öğleden sonra tatil yapılmalıdır.” hükmü mevcuttur. Bu bağlamda özetle; radyologların 30.01.2010 tarihi öncesinde günde 5 saat, bu tarihten sonra ise günde 7 saat esasına göre çalıştıkları ve 2010 öncesinde aylık 150 saat, 2010 sonrasında ise aylık 210 saat karşılığı ücretlerinin tespit edileceği değerlendirilmektedir).
Radyologların günlük çalışma saati 30.1.2010 tarihine kadar günde 5 saat, bu tarihten sonra ise günde 7 saat olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla 2010 öncesi aylık ücreti 150 saat, sonrası ise 210 saat karşılığıdır.
- 9.HD. 2015/6793 E. 2016/22671 K. 20.12.2016.
- 9.HD. 2016/15877 E. 2016/16178 K. 11.10.200 16.
Radyologların 2010 yılı öncesi günlük 5 saati aşan, 2010 sonrasında ise haftalık 35 saati aşan kısım fazla çalışmalıdır.
- 22.HD. 2015/ 6005 E. 2015/ 10.466 K. 17.3.2015.
- 22.HD. 2016/15585 E. 2019/13346 K. 18.06.2019.
2010 yılı öncesi günlük 5 saat aşan, 2010 sonrası ise günlük 7 saati aşan kısım fazla çalışmalıdır.
- 22.HD. 2014/27443 E. 2014/36067 K. 18.12.2014.
(Yukarıdaki kararlara ters yönde olarak) 30.01.2010 sonrası aylık çalışma 140 saat olarak değerlendirilmelidir (kanunlar gibi.com notu: buradaki aylık çalışma saat hesabı 35 × 4 = 140 şeklinde yapılmıştır. Oysa ki, genel olarak benimsenen ve yukarıdaki açıkladığımız kararlarda yapılan hesaplamalarda; günlük 7 saat x 30 gün = 210 saat şeklinde bir aylık çalışma süresi hesaplanmıştır).
- 9.HD. 2015/32289 E. 2019/4787 K. 26.02.2019.
Radyologların fazla mesaiden faydalanabilmeleri için nizamname belirtilen nitelikteki işte çalışmaları gereklidir; bunun için keşif yapılmalıdır.
- 9.HD. 2016/5319 E. 2017/16656 K. 07.07.2017.
Toplu iş sözleşmesi ile haftalık çalışma süresi 25 saat olarak belirlendiğinden 25-35 saat arası çalışmalar fazla süreli çalışma niteliğindedir ve %25 zamlı şekilde ödenir.
- 22.HD. 2014/ 34.765 E. 2016/ 8388 K. 17.3.2016.
SERVİS ŞOFÖRLERİ:
Somut olayda; işçinin ekmek dağıtım şoförü olarak günde 3 sefer ekmek dağıtımına çıktığı, en son seferinin 15:30’da başladığı ve 18:00 sıralarında sona erdiği anlaşılmıştır. İşçinin saat 18:00’de sona eren dağıtımından sonra ne iş yaptığı ve varsa ekstra çalışmasını ne kadar sürdüğü ispatlanmalı; ayrıca ara dinlenme saati yukarıda belirtilen çalışma saatlerine göre yeniden tespit edilmelidir.
- 9.HD. 2010/18156 E. 2012/24968 K. 28.06.2012.
Somut olayda; bilirkişi raporunda, iş yerinde hafta içi 5 gün 09.00-19.00 saatleri arasında, cumartesi günleri ise 10.00-14.00 saatleri arasında çalışıldığı, ayrıca davacının servis şoförü olması sebebiyle diğer çalışanlardan 1 saat önce çalışmaya başladığı ve çalışmaların diğer işçilerden 1 saat sonra sona erdiği tespit edilmiştir. Değerlendirme yapılırken işçinin servis saatleri dışında işyerinde başka bir işte çalıştırılıp çalıştırılmadığı araştırılmalı, görevini sadece servis saatlerinde servis aracını kullanmaktan ibaret olduğu anlaşıldığı takdirde ara dinlenme süresinin diğer işçilerden fazla olduğu dikkate alınarak çalışma yapıp yapmadığı değerlendirilmelidir.
- 22.HD. 2012/11496 E. 2013/1165 K. 29.01.2013.
Somut olayda; işçinin günde 3 defa servis hizmetini gördüğü, her bir sefer süresinin ortalama 90 dakika sürdüğü, iki servis arasında aracın tamir ve bakımı gibi bir ihtiyacı var ise bununla ilgilendiği, yok ise iki servis arasındaki zamanın davacı işçi tarafından serbest zaman olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. Bu durum karşısında fiilen çalışılan sürenin günlük 4,5 saat olduğu ve günlük çalışma süresi olan 7,5 saatin aşılmadığı anlaşılmakla davacının fazla mesai alacak talebinin reddini gerektiği değerlendirilmektedir.
- 9.HD. 2012/8004 E. 2014/12648 K. 14.04.2014.
Servis şoförünün servis saatleri arasında iş görmek üzere işyerinde bekleyip beklemediği hususu; servis saatleri, kaç şoför bulunduğu, günlük çalışma düzeninin ne şekilde oluşturulduğu, varsa günlük çalışma planı, iş çizelgesi, giriş çıkış kayıtları, araç takip çizelgesi, puantaj kayıtları gibi unsurlarla birlikte değerlendirilmelidir.
- 22.HD. 2017/19338 E. 2019/1537 K. 22.01.2019.
- 9.HD. 2008/32189 E. 2010/155708 K. 01.06.2010.
Somut olayda, araçtan fazla şoför çalıştığından fazla çalışmanın kabulü hatalıdır.
- 9.HD. 2008/23503 E. 2010/10982 K. 19.04.2010.
24 saat çalışma 24 saat dinlenme esası ile çalışıldığında günlük çalışma saati 14 olarak değerlendirilir.
- 9.HD. 2012/12203 E. 2014/17438 K. 29.05.2014.
TIBBİ MÜMESSİLLER:
Tıbbi mümessil çalışma saatlerini kendisi düzenleyen kişi konumda bulunması nedeniyle fazla mesai ücretine hak kazanamayacağı anlaşılmaktadır.
- 9.HD. 2015/13462 E. 2017/15484 K. 11.10.2017.
Tıbbi mümessil günlük iş programına kendisi düzenleyen kişi olsa da bu programı işveren denetiminde olduğu anlaşılmaktadır; dolayısıyla çalışma programının haftalık 45 saat yasal çalışma süresinde tamamlanıp tamamlanamayacağı değerlendirilmelidir.
- 9.HD. 2009/33337 E. 2011/50084 K. 28.12.2011.
İşverence belli bir çalışma programı verilen ve programa uygunluğu denetlenen bir çalışma sisteminde tıbbi mümessilin çalışma esaslarını ve sürelerini kendisinin belirlediğinden söz edilemez.
- 9.HD. 2009/ 20.228 E. 2010/ 46.444 K. 29.11.2011.
- 9.HD. 2008/34353 E. 2010/26081 K. 28.09.2010.
TIR-KAMYON ŞOFÖRLERİ:
Şehirler arası çalışan kamyon şoförlerinin fazla mesaisi, günlük araç kullanma saatlerini bilmeyen tanıklarla ispatlanamaz; takograf da olmadığından talep reddedilmelidir.
- 9.HD. 2013/14100 E. 2014/4594 K. 04.03.2014.
Şehirler arası çalışan kamyon şoförlerinin fazla mesaisine; Karayolları Trafik Yönetmeliği 98/1-a maddesi gereği 9 saatten fazla araç kullanılıp kullanılmadığı, takograf kayıtları, aracın sürekli davacı tarafından kullanılıp kullanılmadığı hususları birlikte araştırılarak karar verilmelidir.
- 9.HD. 2012/11161 E. 2012/18561 K. 28.05.2012.
Şehirler arası çalışan kamyon şoförlerinin fazla mesai tespitinde, trafik kuralları uyarınca 9 saatten fazla araç kullanmama sınırlamasının aksi tanıkla ispatlanabilir.
- 9.HD. 2018/6200 E. 2018/14967 K. 09.7.2018.
Şehir içi çalışan mikser şoförlerinin çalışması tanıkla ispatlanabilir.
- 22.HD. 2017/6128 E. 2017/5694 K. 21.03.2017.
Kamyon ve tır şoförlerinin Karayolları Trafik Yönetmeliği gereğince günde en fazla 9 saat araç kullanabilecekleri dikkate alınarak, haftada 6 günlük çalışmaları bulunması halinde fazla mesai hak edecekleri (6 gün x 9 saat = 54 saat) değerlendirilmelidir. 9 saatten fazla çalışmalarının bulunup bulunmadığı ayrıca ispatlanmalıdır.
- 22.HD. 2015/6237 E. 2016/11910 K. 21.04.2016.
Tır ve kamyon şoförünün günlük 9 saatten haftalık 4 gün çalışma ve 2 gün dinlenme esasına dayalı bir çalışma programı varsa, toplam çalışma haftalık 45 saati geçmediğinden fazla mesai söz konusu olmayacaktır; ancak günlük 11 saati aşan çalışmalar varsa fazla mesaiye dahil olacaktır.
- 22.HD. 2017/ 20.185 E. 2019/ 3972 K. 21.2.2019.
- 22.HD. 2017/24450 E. 2019/19704 K. 23.10.2019.
Şehir içi çalışılan ve sefer başına ya da kilometreye bağlı olarak prim ödemesi usulünün uygulandığı çalışma biçimlerinde, fazla çalışma ücretinin hesaplanmasında, temel ücretin garanti ücret kısmı ile pirim kısmı birbirinden ayrılmalıdır.
- 22.HD. 2016/28524 E. 2020/652 K. 20.01.2020.
Sabit ücretin yanında sefer başına pirim de söz konusu ise, fazla mesai hesaplaması yapılırken; sefer primi üzerinden %50, normal ücret üzerinden ise %150 çarpanı ile hesaplama yapılmalıdır.
- 22.HD. 2016/31985 E. 2020/6720 K. 15.06.2020.
Sefer başına harcırah alınması halinde kamyon şoförünün fazla mesai hesabında; işçinin zamlı kısmını sabit ücretin içinde aldığı, ancak harcırah olarak aldığı tutarın %50 çarpanı ile çarpılarak hesaplama yapılması gerektiği değerlendirilmelidir.
- 7.HD. 2013/10041 E. 2014/3818 K. 13.02.2014.
Tır şoförlerinin harcırah alması fazla çalışma taleplerinin reddini gerektirmez.
- 22.HD. 2012/9923 E. 2012/29720 K. 27.12.2012.
Yurt dışı tır şoförlerinin fazla çalışma iddiası ancak takografla kanıtlanabilir; görgüye dayalı olmayan tanık beyanıyla çalışma ispatlanamaz. Tır şoförlerinin yurt içinde veya yurt dışında uzun mesafelerde tek başlarına araç kullanmaları halinde, bu yolculuk esnasında onlara refakat etmeyen üçüncü kişilerin, şoförün günlük çalışma düzeni hakkında görgü veya bilgiye dayalı tanıklarının bulunması mümkün değildir.
- 9.HD. 2022/2550 E. 2022/3399 K. 15.03.2022.
- 22.HD. 2017/23387 E. 2019/15885 K. 11.9.2019.
- 9.HD. 2016/4972 E. 2019/14356 K. 26.06.2019.
(Yukarıdaki kararlara ters yönde olarak) Irak’ta çalışan tır şoförünün günde 3 saat fazla çalışma yaptığı tanıklarla ispatlanmıştır.
- 7.HD. 2013/16381 E. 2014/3731 K. 13.02.2014.
- 7.HD. 2013/25107 E. 2014/6457 K. 20.03.2014.
Avrupa Birliği ülkelerinde uluslararası nakliye araçlarının kullanımı sıkı şartlara bağlanmıştır. Uluslararası nakliye işinde çalışan işçilerin fazla çalışma yapmadığı kabul edilmiştir.
- 22.HD. 2012/8283 E. 2012/29175 K. 21.12.2012.
Kamyon ve tır şoförlerinin fazla mesai tespitinde takograf kayıtları denetlemelidir.
- 9.HD. 2010/17969 E. 2012/24334 K. 25.06.2012.
- 22.HD. 2012 /29066 E. 2013/26922 K. 28.11.2013.
Takograf kayıtları haftalık 45 saat döküm halinde belirlenmeli ve fazla çalışma süreleri buna göre tespit edilmelidir.
- 7.HD. 2014/9770 E. 2014/17773 K. 22.09.2014.
- 9.HD. 2012/21848 E. 2014/22960 K. 02.07.2014.
GPS-GPRS kayıtları denetlenmelidir.
- 9.HD. 2014/25668 E. 2015/1519 K. 20.1.2015.
Yükleme boşaltma süresince araç başında beklenilen süreler de dikkate alınmalıdır.
- 9.HD. 2017/4156 E. 2018/6195 K. 22.03.2018.
- 22.HD. 2019/616 E. 2019/4515 K. 27.02.2019.
OTOBÜS ŞOFÖRLERİ:
Otobüs şoförlerinin fazla mesai tespitinde, yurtiçi günlük saat sınırlaması dikkate alınmalıdır; tanık beyanları ile ispat yapılacaksa bu ifadelerin yeterli düzeyde olması gerekir (kanunlargibi.com notu: bu kararda otobüs şoförünün fazla mesai ücreti talebini reddine gösterilen sebeplerden bir tanesi de şoförün harcırah almasıdır; ancak yeni dönemde harcırah alınması fazla mesai talebinin reddini gerektirmemektedir, alınan harcırah üzerinden %50 çarpanıyla fazla mesai hesaplaması yapılmaktadır.)
- 9.HD. 2008/3567 E. 2009/17475 K. 22.06.2009.
Otobüs şoförünün çalışma fazla mesai saatleri sadece tanık beyanlarıyla değerlendirilmemelidir; yapılan işle ilgili kayıt ve belgeler, puantaj kayıtları, nöbet çizelgeleri, görev belgeleri de belediyeden sorulup tespit edilmeli ve dikkate alınmalıdır.
- 22.HD. 2012/16729 E. 2013/5567 K. 18.3.2013.
Kaynaklar:
- www.yargitay.gov.tr
- BETİN, Selma; OCAK, Uğur. “İşçilik Alacakları”, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
Önemli Not: kanunlargibi.com’daki tüm yazılı, işitsel ve görsel içeriklerin ilgili yasalar kapsamında her türlü hakkı saklıdır; izinsiz kullanılamaz ve çoğaltılamaz. Akademik çalışma ve bilgilendirme amacıyla referans veya bağlantı verilmek suretiyle kullanılabilir.
