Freelance (Serbest) Çalışanların Çalışma Hakları ve Sigortalılığı

17 Haziran 2025 17 Haziran 2025 tarihinde düzenlendi Okuma süresi: 0dk, 0sn

Kimler freelance çalışma kapsamına girer?

Freelance çalışanlar 6098 sayılı Borçlar Kanunu‘nda yer bulan eser sözleşmeleri ve hizmet sözleşmeleri çerçevesinde kendine yer bulabilir. Bu bağlamda; grafik tasarımı, tek seferlik sanat eseri yapımı, reklam işleri, düğün ve organizasyon işleri, konser veya konferans organizasyon işleri, fabrika makinelerinin bakımı, firmanın temizlik işlerinin yüklenilmesi, okulun yemek işlerinin yüklenilmesi gibi işler eser sözleşmesi kapsamında değerlendirilebilir. Diğer yandan, danışmanlık sunulması gibi işler hizmet sözleşmesi kapsamında girmektedir.

Yargıtay kararları açısından; bir işin freelance mi yoksa işçi-işveren ilişkisi içerisinde bir iş sözleşmesi mi olduğunu saptamanın en önemli kriterleri, söz konusu çalışmaların “kendi adına bağımsız çalışmayı aşan” ve “işverene hizmet sözleşmesi ile bağımlı” çalışma niteliği kazanıp kazanmadığıdır. Bağımlılık unsuru gerçekleşirse artık freelance çalışmadan değil İş Kanunları kapsamında bir hizmet türünden söz etmek gerekecektir.

Aşağıdaki hususlar işverene bağımlılık unsurunun gerçekleştiği, yani freelance çalışmanın söz konusu olduğu durumları ayırt etmek için kullanılabilir:

• İşin işyerinde yapılması,

• Malzemenin işveren tarafından sağlanması,

• İş görenin işin görülme tarzı bakımından iş sahibinden talimat alması,

• İşin iş sahibi veya yardımcısı tarafından kontrol edilmesi,

• Sermaye konmadan, kendine ait iş organizasyonu olmadan faaliyet gösterilmesi,

• Ücretin ödeniş şekli.

Freelance çalışanların sigortalılığı nasıl olur?

Freelance çalışanlar 5510 sayılı Kanun yönünden 4/b (Bağ-Kur) kapsamında, yani “ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usûlde gelir vergisi mükellefi olanlar” bağlamında değerlendirilirler.

Bu çerçevede freelance çalışanlarının SGK’ya bildirilecek primleri, prime esas günlük kazanç alt sınırı ile üst sınırı arasında kalmak şartıyla, sigortalı tarafından beyan edilecek günlük kazancın 30 katıdır.

Freelance çalışanların SGK prim ödeme oranı %34,75’dir.

Freelance çalışanların vergi öder mi?

Evet. Freelance çalışanlar elde ettikleri kazançları üzerinden vergi ödemekle sorumludurlar. Bu gelir vergisi beyanname ile bildirilir.

Freelance çalışanlar sözleşme yapmak zorunda mıdır?

Her ne kadar freelance çalışanlar için yazılı sözleşme yapılması, gördükleri işlerde geçerlilik şartı olarak konulmasa da, hukuki uyuşmazlık ve anlaşmazlıkların önüne geçebilmek adına hayati önem taşımaktadır. Bu bağlamda; ödeme şekli, ücret tutarı, işin kapsamı, teslim-hizmet sunum tarihi, telif hakkı, cezai şart gibi hususların sözleşmede detaylandırılması gerekir.

Freelance çalışanlar fatura düzenlemek zorunda mıdır?

Evet. Freelance yapılan iş için bir şahıs şirketi kurulmuş ise faturalama bu şirket üzerinden yapılır. Şahıs şirketi söz konusu değil ise, gider pusulası düzenlemek suretiyle belgelendirme sorumluluğu yerine getirilir. Eğer kazanç, bir kaç seferlik değil de sürekli bir nitelikyteyse gider pusulası yerine serbest meslek makbuzu düzenlenmesi gerekir.

Freelance çalışanlar ödemelerini ve alacaklarını nasıl tahsil edebilir?

Freelance çalışanlar, yaptıkları işler karşılığında hak ettikleri ödemelerin gecikmesi veya yapılmaması durumlarında, 6098 sayılı Borçlar Kanunu kapsamında ihtar çekme, icra takibine gitme, alacak davası açma gibi haklara sahiptirler.

Freelance çalışanlar için tanınan SGK teşvik ve destekleri nelerdir?

Freelance çalışanlar 4/b sigortalılık kapsamında SGK tarafından uygulanan 5 puanlık prim indiriminden faydalanabilirler.

Ayrıca, SGK teşvikleri bağlamında “Genç Girişimci Teşviki”nden de yararlanabilirler. Bu çerçevede, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu mükerrer 20’nci maddesi kapsamında genç girişimcilerde kazanç istisnasından faydalanan; 18-29 yaş aralığında ve ilk defa sigortalı sayılan serbest çalışanların primleri 1 yıl süreyle prime esas kazanç alt sınırı üzerinden Hazine tarafından karşılanmaktadır.

Freelance çalışanlar için tanınan vergi teşvik ve destekleri nelerdir?

Freelance çalışanlar için 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu mükerrer 20’nci maddesi kapsamında “Genç Girişimcilerde Kazanç İstisnası” düzenlenmiştir. Bu çerçevede, ilk defa gelir vergisi mükellefi olan ve 18-29 yaş aralığında bulunan serbest çalışanlar faaliyete başladıkları takvim yılından itibaren 3 vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri bu kazançlarının 103 üncü maddede yazılı tarifenin 2’nci diliminde yer alan tutara kadar olan kısmı (yani %20 vergilendirmeye tabi olan kısım; 2025 senesi için 330.000 TL) aşağıdaki şartlarla gelir vergisinden müstesnadır:

• İşe başlamanın kanuni süresi içinde bildirilmiş olması,

• Kendi işinde bilfiil çalışılması veya işin kendisi tarafından sevk ve idare edilmesi
(çırak, kalfa veya yardımcı işçi çalıştırmak ya da seyahat, hastalık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak işinde bilfiil çalışmamak bu şartı bozmaz),

• Ölüm nedeniyle faaliyetin eş ve çocuklar tarafından devralınması hâli hariç olmak üzere, faaliyeti durdurulan veya faaliyetine devam eden bir işletmenin ya da mesleki faaliyetin eş veya üçüncü dereceye kadar (bu derece dâhil) kan veya kayın hısımlarından devralınmamış olması,

• Mevcut bir işletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olunmaması.

İstisna kapsamındaki faaliyetlerden kazanç elde edilmemesi veya istisna haddinin altında kazanç elde edilmesi hâllerinde dahi yıllık beyanname verilir.

Freelance çalışanların emeklilik hakları nelerdir?

Freelance çalışanların 4/b kapsamındaki emeklilik hakları 01.10.1999 öncesi ile 01.05.2008 sonrası sigortalılık açısından farklı hesaplamalara göre yapılır. Söz konusu detaylara ve tablolara SGK Kendi Adına Çalışanların Yaşlılık Aylığı sayfasından ulaşabilirsiniz.