Fazla mesainin ispatı ve kanıtlanması ile ilgili önemli yargı kararlarını sizler için derledik. Keyifli okumalar.
FAZLA MESAİNİN İSPATI:
Fazla çalışma yaptığını ispat davacı tarafa aittir. Tanıklar davacıdan başka saatler söylemekle fazla çalışma ispatlanamamıştır.
- 7.HD. 2013/23202 E. 2014/4379 K. 24.02.2014.
Saat içermeyen “6 ay fazla çalışma yapılırdı”, “ay ve yıl sonu mesai uzardı”, “özel gün ve toplantılarda fazla çalışma yapılırdı”, “bazı günler fazla çalışma yapılırdı” gibi genel ifadeler soyut iddiadır.
- 22.HD. 2017/28985 E. 2020/6722 K. 15.06.2020.
- 22.HD. 2016/10213 E. 2019/8064 K. 09.04.2019.
- 9.HD. 2015/33595 E. 2019/5193 K. 11.03.2019.
- 22.HD. 2017/24414 E. 2019/17837 K. 01.10.2019.
Dava aşamasında taleple bağlılık kuralı geçerlidir; iddia kapsamındaki saatleri aşan zamanlar (bilirkişi raporu, dava dilekçesi değişikliği, tanık beyanları vb. yoluyla) için fazla mesaiye hükmedilmez.
- 22.HD. 2017/32073 E. 2020/8252 K. 30.06.2020.
- 9.HD. 2016/22445 E. 2020/9545 K. 28.09.2020.
- 9.HD. 2009/31788 E. 2011/48989 K. 21.12.2011.
- 9.HD. 2006/1786 E. 2006/22508 K. 14.09.2006.
İşveren elindeki belgeleri sunmazsa mahkeme belgenin içeriği konusunda diğer tarafın beyanıyla kabul eder.
- 9.HD. 2014/5096 E. 2015/18110 K. 18.05.2015.
- 9.HD. 2017/27537 E. 2018/325 K. 16.01.2018.
HAYATIN OLAĞAN AKIŞI VE FAZLA MESAİ:
AÇIKLAMA: Günde 3 saat fazla mesainin aşılmaması ile ilgili farklı uygulamalar ve karışıklık söz konusudur, şöyle ki:
Daha önceleri Yargıtay, aşağıdaki belirtilen kararlar ile hayatın olağan akışı içerisinde günde 3 saatten yukarı fazla mesai yapılamayacağı yönünde karar vermekteydi:
- 9.HD. 2009/42501 E. 2012/4520 K. 20.02.2012.
- 9.HD. 2009/1617 E. 2011/760 K. 25.01.2011.
Sonrasında, söz konusu kararlar Yargıtay tarafından artık terk edildi ve günlük 3 saatin üzerindeki çok daha fazla saatler kabul edilerek, hayatın olağan akışına aykırılık uygulanmamaya başlandı:
- 9.HD. 2017/5339 E. 2017/10909 K. 19.06.2017 (haftalık 31,5 saat fazla mesai).
- 9.HD. 2017/11109 E. 2019/13980 K. 24.06.2019 (haftalık 31,5 saat fazla mesai).
- 9.HD. 2020/3516 E. 2020/19993 K. 24.12.2020 (haftalık 21 saat fazla mesai).
- 22.HD. 2017/8488 E. 2017/13798 K. 12.06.2017 (haftalık 39 saat fazla mesai).
- 22.HD. 2016/14173 E. 2019/14679 K. 01.07.2019 (haftalık 33 saat fazla mesai).
- 9.HD. 2017/6879 E. 2017/18253 K. 15. 11.2017 (haftalık 27 saat fazla mesai).
Ancak tüm bunların yanında, aşağıya alınan yeni bir kararla 2021 senesinde Yargıtay tekrar eski uygulamasına paralel şekilde karar vermiş, 3 saatten yukarı fazla mesai yapılamayacağını değerlendirmiştir (BAM’ın 31.HD. 2018/3244 E.2020/2145 K. 12.11.2020 sayılı kararını bozmuştur).
- 9.HD. 2021/3708 E. 2021/7774 K. 08.04.2021.
FAZLA MESAİ VE TANIK BEYANLARI:
Mahkemenin fazla çalışma yapıldığının ispatını sadece yazılı delillere (puantaj kaydı, çalışma çizelgeleri vb.) dayandırarak işçinin tanık isteğini reddetmesi hatalıdır (kaldı ki bunlar işveren tarafından düzenlenen ve işyeri çalışma düzenini gösteren belgelerdir); işçi, işyeri çalışma koşullarını ve davacının çalışma saatlerini bilen tanıklar vasıtasıyla fazla çalışmayı ispatlayabilir.
- 9.HD. 2010/11978 E. 2010/17438 K. 17.05.2012.
Menfaat birliği olmayan davacı tanığı varsa bununla, yoksa davalı tanıkları ile sonuca gidilmelidir.
- 22.HD. 2017/8241 E. 2017/10976 K. 15.05.2017.
Birbiriyle çelişen davacı tanık beyanlarına düşük zaman dilimi üzerinden (yani hangisi daha az çalışma beyan ettiyse onun üzerinden) itibar edilmelidir.
- 9.HD. 2015/14286 E. 2017/16453 K. 23.10.2017.
- 22.HD. 2016/30976 E. 2020/3322 K. 24.02.2020.
Soyut ve birbiriyle çelişen tanık beyanlarına itibar edilmez.
- 9.HD. 2012/7577 E. 2014/12267 K. 10.04.2014.
- 22.HD. 2017/19699 E. 2019/2150 K. 04.02.2019.
Davacı tanıklarının birbirine yakın beyanlarındaki ortalama saatler dikkate alınmalıdır.
- 9.HD. 2007/11958 E. 2008/3666 K. 05.03.2008.
Davalı tanıkları yapılmadı diyor, davacı tanıkları arasında ise yapılıp yapılmadığı noktasında çelişki varsa ispatlanamadı kabul edilmelidir.
- 9.HD. 2015/23596 E. 2017/10363 K. 13.06.2017.
Tanık beyanları arasındaki çelişkinin giderilmesi, yüzleştirilme yapılması ve çalışma saatlerinin tereddüte yer vermeyecek şekilde tespit edilmesi gerekir.
- 9.HD. 2010/17717 E. 2012/25408 K. 02.07.2012.
Başka dosyadaki tanık beyanlarıyla sonuca gidilmez; her dosya kendi delilleriyle yürütülmelidir.
- 9.HD. 2017/12830 E. 2019/8754 K. 15.04.2019.
- 9.HD. 2006/15956 E. 2006/17845 K. 20.06.2006.
- 9.HD. 2009/24066 E. 2011/41823 K. 31.10.200 11.
Aynı mağazada çalışmadığından ve beyanları görgüye dayalı olmadığından tanığa itibar edilmez
- 22.HD. 2017/19366 E. 2019/1542 K. 22.01.2019.
- 9.HD. 2009/18978 E. 2011/23290 K. 11.07.2011.
Tanığa sadece kendi çalışma dönemi kadar itibar edilir.
- 9.HD. 2021/7691 E. 2021/14475 K. 19. 10.2020.
- 22.HD. 2017/37574 E. 2020/8238 K. 30.06.2020.
“Arıza olduğunda fazla çalışılırdı”, “bildiğim kadarıyla hafta tatili çalışılırdı”, “ayda 8-10 saat fazla çalışma yapılırdı” şeklindeki soyut beyanlarla sonuca gidilmez.
- 22.HD. 2017/7851 E. 2010/16701 K. 12.07.2017.
- 22.HD. 2017/27496 E. 2020/2976 K. 19.02.2020.
- 9.HD. 2017/21469 E. 2017/9728 K. 05.06.2017.
Tüm davacı tanıkları fazla mesaiye ait ücretlerin ödendiğini söylese de durum işverence belgeyle (bordro vb.) ispatlanmalıdır.
- 9.HD. 2009/35624 E. 2011/47552 K. 07.12.2011.
Davacının eşi ve işyerinde çalışması olmayan tanığın işyerindeki çalışma saatlerini bilmeleri mümkün değildir.
- 9.HD. 2006/28869 E. 2006/32756 K. 12.12.2006.
Komşu işyeri çalışanının olayı bildiği anlaşılırsa itibar edilmelidir.
- 22.HD. 2016/7043 E. 2010/3593 K. 18.02.2019.
Davacının tanıklarının da işverenle davası bulunmakta olup, davalı tanık dinletmese bile tanıkların davacı ile menfaat birliği içerisinde olduklarından bu beyana itibar edilmez. Husumetli tanık anlatımları yan deliller ile desteklenmedikçe hükme esas kabul edilemez (aşağıda HGK’nın tersi yönde kararı gelecek).
- 22.HD. 2017/24259 E. 2019/20978 K. 13.11.2019.
- 9.HD. 2016/36649 E. 2010/18527 K. 21.10.2019.
- 22.HD. 2017/29399 E. 2020/9540 K. 14.07.2020.
HGK-tanıkların menfaat birliği içinde olmaları aksine delil yoksa tek başına beyanlarının esas alınmamasını gerektirmez.
- HGK. 2014/22-578 E. 2014/766 K. 15.10.2014.
Yan delil varsa, tanıkların işverenle davası olsa dahi itibar edilmelidir. Ayrıca, emsal karar ve başka dosya da yan delil niteliğindedir.
- 9.HD. 2021/13329 E. 2022/4113 K. 29.03.2022.
- 9.HD. 2021/8477 E. 2021/14490 K. 19.10.2021.
- 22.HD. 2020/1897 E. 2020/6805 K. 16.06.2020.
Sanıklar aynı dönemde işten çıkarıldıklarından menfaat birliği içerisinde oldukları değerlendirilir ve bu beyana itibar edilmez.
- 20.HD. 2013/35907 E. 2014/4308 K. 28.02.2014.
Tanık ifadesinde, fazla mesai ödemesini elden aldığını ikrar ettiğinden, davacı işçinin ödenmemiş işçilik alacağı olduğunu öne sürerek bulunduğu talebin reddi gerekir. Elden de olsa ödeme alınmıştır.
- 9.HD. 2016/2130 E. 2019/11789 K. 22.05.2019.
Davacı işçinin dinlettiği tanıklar fazla çalışma ödemelerinin yapıldığını söylüyorlarsa bu durum davacıya sorulmalı ve isticvap edilmelidir.
- 9.HD. 2016/11229 E. 2019/22681 K. 18.12.2019.
FAZLA MESAİDE KAYIT VE DELİLLER:
E-mail kayıtları delil olarak değerlendirilmelidir.
- 22.HD. 2016/19639 E. 2019/17060 K. 24.09.2019.
- 22.HD. 2017/6904 E. 2017/8169 K. 10.04.2017.
- 9.HD. 2009/3443 E. 2011/7298 K. 17.03.2011.
İş giriş-çıkış kayıtlarından tespit yapılırken, kayıtlı dönem haftalık kayda göre hesaplanmalıdır; tüm dönemin ortalaması alınmaz (işyeri kaydı bulunan dönemler için bu kayıtlar esas alınır ve hesaplamada indirim yapılmaz, kayıt olmayan dönemler için ise tanık beyanlarına göre sonuca varılır ve kararda hakkaniyet indirimi yapılır).
- 9.HD. 2022/1484 E. 2022/3905 K. 22.03.2022.
Kayıtlar imzasız olduğunda araştırılmalıdır.
- 9.HD. 2007/ 27.606 E. 2008/ 26.201 K. 10.10.2008.
Davacının işyerine giriş çıkış saatlerini gösteren manyetik kartlar olduğu halde, bu kartlar yerine çelişkili tanık ifadelerine göre fazla çalışma hesaplanması yerinde değildir.
- 9.HD. 2009/30574 E. 2011/48619 K. 19.12.2011.
Davacının kart basmadığı görülen sürelerde izinli ya da raporlu olup olmadığı tespit edilerek, izinli veya raporlu değilse kart basılmayan bu sürelere ilişkin olarak tanık beyanları değerlendirilmelidir.
- 9.HD. 2009/29259 E. 2011/45378 K. 23.11.2011.
Fazla çalışma ile ulusal bayram ve genel tatil ücretleri hesabında giriş çıkış kayıtları dikkate alınmaksızın ve ortalama olarak çalışma saatlerinden söz edilerek sonuca gidilmesi hatalı olmuştur
- 9.HD. 2006/31557 E. 2006/32154 K. 07.12.2006.
Bordro ile işyeri giriş çıkış saatleri uyumlu değilse işe giriş çıkış kayıtları kuvvetli belge niteliğindedir ve buna göre karar verilmelidir.
- 22.HD. 2013/13442 E. 2014/23494 K. 10.09.2014.
İmzasız olsa da oynama yapılması mümkün değilse kayıtlarla, oynama yapılabiliyorsa tanıklarla sonuca gidilmelidir.
- 9.HD. 2017/17827 E. 2020/13409 K. 26.10.2020.
İşçi imzası olmayan kayıtların gerçekliği araştırılmalıdır. Kayıt sahte ise tanıkla sonuca gidilmelidir.
- 7.HD. 2013/20165 E. 2013/17371 K. 24.10.2013.
İşçi imzası olmasa da oynandığı ispatlanmadıysa kayıtlara itibar edilmelidir.
- 22.HD. 2013/ 2616 E. 2014/ 935 K. 27.01.2014.
İşyeri açılış kapanış saatleri tek başına, açan kapatan kişiler dışında kalanların, o saatlerde çalıştığını göstermez.
- 7.HD. 2013/17925 E. 2013/14839 K. 17.09.2013.
GPS kayıtları, şoför hareket saatleri, log kayıtları, parmak izi kayıtları değerlendirilmeli ve incelenmelidir.
- 9.HD. 2011/46010 E. 2013/34266 K. 23.12.2013.
- 22.HD. 2016/ 6070 E. 2019/ 6626 K. 26.03.2019.
- 9.HD. 2018/ 4350 E. 2018/ 23.225 K. 13.12.2018.
- 22.HD. 2017/19738 E. 2019/2379 K. 05.2.2019.
Kamu kurumu fazla mesai çalışmaları genel olarak kayıtlarla ispatlanmalıdır.
- 9.HD. 2012/26224 E. 2012/34375 K. 15.10.2012.
- 9.HD. 2009/14933 E. 2011/15037 K. 23.05.2011.
İmzasız da olsa aksi kanıtlanmadıkça kamu işleri kayıtlarına ve puantaja itibar edilmelidir; imzasız olsa da aksi tanık beyanıyla ispatlanamaz.
- 22.HD. 2013/1392 E. 2013/29622 K. 19.12.2013.
- 9.HD. 2010/18021 E. 2012/32780 K. 03.10.2012.
Puantaj olan dönem kayıtla, diğer dönemler tanıkla ispat edilebilir.
- 9.HD. 2009/41200 E. 2012/3496 K. 13.02.2012.
Puantaj varken aksi ispatlanmadıkça tanıkla sonuca gidilmez.
- 9.HD. 2016/7793 E. 2019/17483 K. 07.10.200 19.
Puantajda çalışma saatleri gösterilmediğinden tanıkla sonuca gidilir.
- 9.HD. 2019/4794 E. 2019/15075 K. 05.7.2019.
Puantajın aksi yazılı belgeyle ispatlanabilir.
- 9.HD. 2009/36235 E. 2012/3451 K. 13.02.2012.
Puantajda oynama varsa itibar edilmez.
- 9.HD. 2017/13857 E. 2019/16278 K. 19.9.2019.
İmzasız puantaja itibar edilmez. Ancak, taraf beyanları alınmalıdır ve aksine delil bulunmayan durumlarda kayıtla sonuca gidilmelidir.
- 22.HD. 2016/16312 E. 2019/15124 K. 04.07.2019.
- 22.HD. 2017/37239 E. 2020/8967 K. 07.07.2020.
- 9.HD. 2016/7249 E. 2019/17036 K. 01.10.2019.
Davacı işçinin düzenlediği puantajlar ancak diğer işçiler için geçerli kabul edilmelidir.
- 9.HD. 2011/42917 E. 2013/15210 K. 21.5.2013.
Davacı işçinin düzenlediği puantajda kendisine sıfır fazla mesai göstermesi bağlayıcıdır.
- 9.HD. 2017/ 9578 E. 2018/ 11.485 K. 22.5.2018.
TOPLANTI-EĞİTİM-SEMİNER-SÖMESTR:
Eğitim amaçlı, çalışanın bilgi ve performansını artırmaya yönelik programlar çalışma niteliğinde değildir.
- 9.HD. 2017/14949 E. 2017/4416 K. 20.03.2017.
Mesai saati dışına çıkan eğitimler de (“işçinin, işveren tarafından başka başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda yahut işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği süreler” kapsamında) çalışma niteliğindedir.
- 22.HD. 2016/19629 E. 2019/18309 K. 07.10.2019.
Mesai dışı toplantı da çalışmadan sayılır.
- 9.HD. 2011/51929 E. 2014/2555 K. 30.01.2014.
Düzenli toplantılar mesai saatinden sayılır.
- 22.HD. 2014/3583 E. 2015/16686 K. 07.05.2015.
Sömestr ve yaz dönemlerinde fazla çalışma olmaz.
- 22.HD. 2017/28069 E. 2020/9271 K. 09.07.2020.
BAŞKA DOSYALARIN DELİL OLMASI:
Fazla çalışma yapılmadığına ilişkin, aynı şartlarda çalışan başka işçinin onanmış bir ret dosyası bulunduğundan fazla çalışma talebinin kabulü hatalıdır.
- 9.HD. 2010/7948 E. 2012/26955 K. 10.07.2012.
Aynı işverene karşı daha önce dava açan işçilerin dosyalarındaki hususlar delil olarak dikkate alınsa da, davacı işçinin çalışması yine de kendi dosyasında ayrıca ispatlanmalıdır.
- 9.HD. 2016/6123 E. 2019/16201 K. 19.09.2019.
Aynı gün incelenen dosyalarındaki fazla çalışma saatleri birbiriyle çelişki oluşturmamalıdır.
- 9.HD. 2013/6966 E. 2015/360 K. 13.01.2015.
Farklı dosyalarda davaları da olsa, aynı işi yapanlar kural olarak aynı mesaiye tabiidirler.
- 9.HD. 2016/23925 E. 2020/10673 K. 06.10.2020.
- 9.HD. 2015/11781 E. 2017/13749 K. 20.09.2017.
Aynı işverenin farklı şantiye veya şube, diğer işyeri yahut başka il-ilçedeki işyerindeki çalışmalar emsal olarak alınmaz.
- 9.HD. 2009/28998 E. 2011/47156 K. 05.12.2011.
- 9.HD. 2021/5429 E. 2021/9578 K. 26.05.2021.
- 9.HD. 2013/9664 E. 2015/5489 K. 10.02.2015.
Kaynaklar:
- www.yargitay.gov.tr
- BETİN, Selma; OCAK, Uğur. “İşçilik Alacakları”, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
Önemli Not: kanunlargibi.com’daki tüm yazılı, işitsel ve görsel içeriklerin ilgili yasalar kapsamında her türlü hakkı saklıdır; izinsiz kullanılamaz ve çoğaltılamaz. Akademik çalışma ve bilgilendirme amacıyla referans veya bağlantı verilmek suretiyle kullanılabilir.
