Kimler 5510 sayılı Kanun’a göre 4/a, 4/b ve 4/c statüsünde sigortalı sayılır (madde 4)? Kimler sigortalı sayılmasına karşın sadece bazı sigorta kollarına tabidir (madde 5)? Hangi kişiler Kanun’a göre sigorta haricinde tutulmuştur (madde 6)? Hepsini tek bir tabloda özetledik:
| SİGORTALI KATEGORİSİ | SİGORTA KAPSAMINDA MI? (İLGİLİ KANUN MADDESİ) | 4-A SİGORTALISI (ESKİ SSK) | 4-B SİGORTALISI (ESKİ BAĞ-KUR) | 4-C SİGORTALISI (ESKİ EMEKLİ SANDIĞI) |
| Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar | Evet, tamamen. (Madde 4/1-a) | ✅ | ❌ | ❌ |
| İşçi sendikaları ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıkları ve yönetim kurullarına seçilenler | Evet, tamamen. (Madde 4/2-a) | ✅ | ❌ | ❌ |
| Bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan; film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar ile düşünürler ve yazarlar | Evet, tamamen. (Madde 4/2-b) | ✅ | ❌ | ❌ |
| (Karşılıklılık esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere), hizmet akdi ile çalışan yabancı uyruklu kişiler | Evet, tamamen. (Madde 4/2-c) | ✅ | ❌ | ❌ |
| 4081 sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanuna göre çalıştırılanlar | Evet, tamamen. (Madde 4/2-d) | ✅ | ❌ | ❌ |
| 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanununda belirtilen umumî kadınlar | Evet, tamamen. (Madde 4/2-e) | ✅ | ❌ | ❌ |
| MEB tarafından düzenlenen kurslarda usta öğretici olarak çalıştırılanlar, kamu idarelerinde ders ücreti karşılığı görev verilenler ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4/c kapsamında çalıştırılanlar | Evet, tamamen. (Madde 4/2-f) | ✅ | ❌ | ❌ |
| İş-Kur tarafından düzenlenen Toplum Yararına Çalışma Programlarından yararlananlar | Evet, tamamen. (Madde 4/2-g) | ✅ | ❌ | ❌ |
| Kapıcılar ve apartman görevlileri | Evet, tamamen. (Ek Madde 9/1) | ✅ | ❌ | ❌ |
| Ev hizmetlerinde bir veya birkaç gerçek kişi tarafından 10 gün veya üzeri çalıştırılanlar | Evet, tamamen. (Ek Madde 9/1) | ✅ | ❌ | ❌ |
| Köy ve mahalle muhtarları | Evet, tamamen. (Madde 4/1-b) | ❌ | ✅ | ❌ |
| Ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usûlde gelir vergisi mükellefi olanlar | Evet, tamamen. (Madde 4/1-b-1) | ❌ | ✅ | ❌ |
| Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar | Evet, tamamen. (Madde 4/1-b-2) | ❌ | ✅ | ❌ |
| Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları | Evet, tamamen. (Madde 4/1-b-3) | ❌ | ✅ | ❌ |
| Tarımsal faaliyette bulunanlar | Evet, tamamen. (Madde 4/1-b-4) | ❌ | ✅ | ❌ |
| Şirket ortağı olan veya mesleğini serbest olarak icra eden hekimler ile tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olan kişiler (özel hukuk kişileri ve/veya vakıf üniversitelerine ait sağlık kurum ve kuruluşları bünyesinde hizmet vermeleri halinde) | Evet, tamamen. (Ek Madde 10/2) | ❌ | ✅ | ❌ |
| 6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanuna tabi jokey ve antrenörler | Evet, tamamen. (Madde 4/3) | ❌ | ✅ | ❌ |
| Kamu idarelerinde; 4/a bendine tabi olmayanlardan, kadro ve pozisyonlarda sürekli olarak çalışıp ilgili kanunlarında (a) bendi kapsamına girenler gibi sigortalı olması öngörülmemiş olanlar | Evet, tamamen. (Madde 4/1-c-1) | ❌ | ❌ | ✅ |
| Kamu idarelerinde; 4/a ve 4/b bentlerine tabi olmayanlardan, sözleşmeli olarak çalışıp ilgili kanunlarında (a) bendi kapsamına girenler gibi sigortalı olması öngörülmemiş olanlar ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 86 ncı maddesi uyarınca açıktan vekil atananlar | Evet, tamamen. (Madde 4/1-c-2) | ❌ | ❌ | ✅ |
| Kuruluş ve personel kanunları veya diğer kanunlar gereğince seçimle veya atama yoluyla kamu idarelerinde göreve gelenlerden; bu görevleri sebebiyle kendilerine ilgili kanunlarında Devlet memurları gibi emeklilik hakkı tanınmış olanlardan hizmet akdi ile çalışmayanlar | Evet, tamamen. (Madde 4/4-a) | ❌ | ❌ | ✅ |
| Başbakan, Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, belediye başkanları, il encümeninin seçimle gelen üyeleri | Evet, tamamen. (Madde 4/4-b) | ❌ | ❌ | ✅ |
| 4/c bendi kapsamında iken, bu kapsamdaki kişilerin kurduğu sendikalar ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıkları ve yönetim kurullarına seçilenlerden aylıksız izne ayrılanlar | Evet, tamamen. (Madde 4/4-c) | ❌ | ❌ | ✅ |
| Harp okulları ile fakülte ve yüksek okullarda, Milli Savunma Bakanlığı hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken askerî öğrenci olanlar ile astsubay meslek yüksek okulları ve astsubay naspedilmek üzere temel askerlik eğitimine tâbi tutulan adaylar | Evet, tamamen. (Madde 4/4-d) | ❌ | ❌ | ✅ |
| Polis Akademisi ile fakülte ve yüksek okullarda, Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okumaya devam eden öğrenciler ile polis nasbedilmek üzere Polis Meslek Eğitim Merkezlerinde polislik eğitimine tabi tutulan adaylar | Evet, tamamen. (Madde 4/4-e) | ❌ | ❌ | ✅ |
| Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi ile fakülte ve yüksekokullarda Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı nam ve hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı nam ve hesabına okumaya devam edenler ile subay ve astsubay naspedilmek üzere temel askerlik eğitimine tabi tutulan adaylar | Evet, tamamen. (Madde 4/4-f) | ❌ | ❌ | ✅ |
| Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular | Evet, kısmen. (Sadece iş kazası ve meslek hastalığı ile analık sigortası yapılır.) (Madde 5/1-a) (Ek Not: Sağlık giderleri Adalet Bakanlığı tarafından karşılanır.) | ✅ | ❌ | ❌ |
| 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler | Evet, kısmen. (Sadece iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası yapılır. Ayrıca eğer ana-baba vs. üzerinden faydalanılmıyorsa genel sağlık sigortası da yapılır.) (Madde 5/1-b) | ✅ | ❌ | ❌ |
| Mesleki ve teknik ortaöğretim ile yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler, mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrenciler | Evet, kısmen. (Sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası yapılır. Ayrıca eğer ana-baba vs. üzerinden faydalanılmıyorsa genel sağlık sigortası da yapılır.) (Madde 5/1-b) | ✅ | ❌ | ❌ |
| Kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde görevli bursiyerler | Evet, kısmen. (Sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası yapılır. Ayrıca eğer ana-baba vs. üzerinden faydalanılmıyorsa genel sağlık sigortası da yapılır.) (Madde 5/1-b) | ✅ | ❌ | ❌ |
| 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’na göre kısmi zamanlı çalıştırılan öğrenciler (aylık kazancı asgari ücretten fazla olmayanlar) | Evet, kısmen. (Sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası yapılır. Ayrıca eğer ana-baba vs. üzerinden faydalanılmıyorsa genel sağlık sigortası da yapılır.) (Madde 5/1-b) | ✅ | ❌ | ❌ |
| Harp malulleri ve vazife malullüğü aylığı bağlanmış malullerden 4/a kapsamında çalışmaya başlayanlar (aylıkları kesilmez) | Evet, kısmen. (Sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası yapılır; istemeleri halinde uzun vadeli sigorta kolları da uygulanır. Zaten genel sağlık sigortasına tabi oldukları için ayrıca prim alınmaz.) (Madde 5/1-c) | ✅ | ❌ | ❌ |
| Harp malulleri ve vazife malullüğü aylığı bağlanmış malullerden 4/b kapsamında çalışmaya başlayanlar (aylıkları kesilmez) | Evet, kısmen. (Sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası yapılır; istemeleri halinde uzun vadeli sigorta kolları da uygulanır. Zaten genel sağlık sigortasına tabi oldukları için ayrıca prim alınmaz.) (Madde 5/1-c) | ❌ | ✅ | ❌ |
| Harp malulleri ve vazife malullüğü aylığı bağlanmış malullerden 4/c kapsamında çalışmaya başlayanlar (aylıkları kesilmez) | Evet, kısmen. (Sadece uzun vadeli sigorta kolları uygulanır. Zaten genel sağlık sigortasına tabi oldukları için ayrıca prim alınmaz.) (Madde 5/1-c) | ❌ | ❌ | ✅ |
| İş-Kur tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler | Evet, kısmen. (Sadece iş kazası ve meslek hastalığı ile genel sağlık sigortası yapılır.) (Madde 5/1-e) | ✅ | ❌ | ❌ |
| Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri | Evet, kısmen. (Sadece kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası yapılır. Uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak isterlerse “isteğe bağlı” kapsamında prim öderler; isteğe bağlı ödenmesi halinde ayrıca genel sağlık sigortası ödenmez.) (Madde 5/1-g) | ✅ | ❌ | ❌ |
| Ev hizmetlerinde bir veya birkaç gerçek kişi tarafından 10 günden az çalıştırılanlar | Evet, kısmen. (Sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası yapılır. İstemeleri halinde uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası da yapılır.) (Ek Madde 9/2) | ✅ | ❌ | ❌ |
| Ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma araçlarında 10 günden az çalışan kişiler, kendileri prim ödemek suretiyle (10 günden fazla çalışması olanlar tamamen sigortalı olur) | Evet, kısmen. (Uzun vadeli sigorta kolları, iş kazası ve meslek hastalığı sigortası ile genel sağlık sigortası; istekleri halinde ayrıca işsizlik sigortası yapılır.) (Ek Madde 6/1) | ✅ | ❌ (Araçta çalışan kişi vergi mükellefi ise 4/a’ya değil 4/b’ye tabi olur) | ❌ |
| Film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar ile düşünürler ve yazarlar 10 günden az çalışmaları halinde ve kendileri prim ödemek suretiyle (10 günden fazla çalışması olanlar tamamen sigortalı olur) | Evet, kısmen. (Uzun vadeli sigorta kolları, iş kazası ve meslek hastalığı sigortası ile genel sağlık sigortası; istekleri halinde ayrıca işsizlik sigortası yapılır.) (Ek Madde 6/1) | ✅ | ❌ | ❌ |
| 442 sayılı Kanunda belirtilen güvenlik korucuları | Evet, kısmen. (Uzun vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası yapılır.) (Ek Madde 15/1) | ✅ | ❌ | ❌ |
| Kanun’un Ek 5’inci maddesine göre; 18 yaşını doldurmuş ve sigorta kapsamında olmayıp süreksiz tarım işlerinde çalışan ancak sigortalı olmayı talep eden kişiler | Evet, kısmen. (Sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası, genel sağlık sigortası ve uzun vadeli sigorta kolları yapılır.) (Ek Madde 5/1) | ✅ | ❌ | ❌ |
| İşverenin işyerinde ücretsiz çalışan eşi | Hayır, sigortalı değil. (Madde 6/1-a) | ❌ | ❌ | ❌ |
| Aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar arasında ve aralarına dışardan başka kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar | Hayır, sigortalı değil. (Madde 6/1-b) | ❌ | ❌ | ❌ |
| Ev hizmetlerinde çalışanlar (Bu tablo’da belirtilen “10 günden az” ve “10 günden çok” şeklinde sigortalı kapsamına girenler haricinde kalanlar) | Hayır, sigortalı değil. (Madde 6/1-c) | ❌ | ❌ | ❌ |
| Askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar ile yedek subay ve yedek astsubay okulu öğrencileri | Hayır, sigortalı değil. (Madde 6/1-d) | ❌ | ❌ | ❌ |
| Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri hükümleri saklı kalmak kaydıyla; yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye 3 ayı geçmemek üzere bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar | Hayır, sigortalı değil. (Madde 6/1-e) | ❌ | ❌ | ❌ |
| Yüksek okullarda fiilen normal eğitim süreleri içinde yapılan, tatbiki mahiyetteki yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler | Hayır, sigortalı değil. (Madde 6/1-f) | ❌ | ❌ | ❌ |
| Sağlık hizmet sunucuları tarafından işe alıştırılmakta olan veya rehabilite edilen, hasta veya maluller | Hayır, sigortalı değil. (Madde 6/1-g) | ❌ | ❌ | ❌ |
| 4/b ve 4/c bentleri gereği sigortalı sayılması gerekenlerden 18 yaşını doldurmamış olanlar | Hayır, sigortalı değil. (Madde 6/1-h) | ❌ | ❌ | ❌ |
| Tarım işlerinde veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz işlerde çalışanlar (Kamu idarelerinde ve Kanunun ek 5’inci maddesi kapsamında sayılanlar hariç). (Not: Ek 5’inci madde; 18 yaşını doldurmuş ve sigorta kapsamında olmayıp süreksiz tarım işlerinde uğraşan ancak sigortalı olmayı talep eden kişileri kapsar.) | Hayır, sigortalı değil. (Madde 6/1-ı) | ❌ | ❌ | ❌ |
| Aylık tarımsal ortalama faaliyet karının, aylık asgari ücretten az olduğunu belgeleyen ve kendi hesabına bağımsız tarımsal faaliyette bulunan kişiler | Hayır, sigortalı değil. (Madde 6/1-ı) | ❌ | ❌ | ❌ |
| 65 yaşını dolduran ve kendi hesabına bağımsız tarımsal faaliyette bulunan kişiler (talepte bulunmaları halinde) | Hayır, sigortalı değil. (Madde 6/1-ı) | ❌ | ❌ | ❌ |
| Aylık ortalama faaliyet karının, aylık asgari ücretten az olduğunu belgeleyen gelir vergisinden muaf ve esnaf-sanatkâr siciline kayıtlı olan 4/b’liler | Hayır, sigortalı değil. (Madde 6/1-k) | ❌ | ❌ | ❌ |
| Yurt dışı devlet temsilciliklerinde çalışan ve ilgili ülkede sürekli oturum izni bulunan veya ilgili ülke vatandaşı olan Türk personelden, bulunduğu ülkenin sosyal güvenlik kurumunda sigortalı olduğunu belgeleyenler | Hayır, sigortalı değil. (Madde 6/1-l) | ❌ | ❌ | ❌ |
| Yurt dışı devlet temsilciliklerinde çalışan ve (uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri çerçevesinde ve temsilciliğin bulunduğu ülkenin ilgili mevzuatının zorunlu kıldığı hallerde) işverenleri tarafından bulunulan ülkede sosyal sigorta kapsamında sigortalı yapılanlar | Hayır, sigortalı değil. (Madde 6/1-l) | ❌ | ❌ | ❌ |
| Gençlik ve Spor Bakanlığı, Spor Genel Müdürlüğü, Türkiye Futbol Federasyonu, bağımsız spor federasyonları tarafından yapılan her türlü gençlik ve spor faaliyetleri ile bu faaliyetlerle ilgili kamp, eğitim ve hazırlık çalışmalarında süreklilik arz etmeyecek şekilde görevlendirilenler | Hayır, sigortalı değil. (Madde 6/1-m) | ❌ | ❌ | ❌ |
| Yaşlılık aylığı almaktayken bu aylıkları kesilmeksizin 4/b bendi kapsamında çalışanlar (aylığın kesilmesi için yazılı talepte bulunanlar hariç, onlar sigortalı sayılır) | Hayır, sigortalı değil. (Madde 6/1-n) | ❌ | ❌ | ❌ |
Önemli Not: kanunlargibi.com’daki tüm yazılı, işitsel ve görsel içeriklerin ilgili yasalar kapsamında her türlü hakkı saklıdır; izinsiz kullanılamaz ve çoğaltılamaz. Akademik çalışma ve bilgilendirme amacıyla referans veya bağlantı verilmek suretiyle kullanılabilir.
